Przemoc wobec seniorów może przybierać różne formy: zmuszania do prac domowych, izolowania czy wytykania starości. Choć ogromna większość Polaków nie znajduje dla niej usprawiedliwienia, to tylko jedna trzecia z nas interweniuje w przypadkach krzywdzenia osób starszych.

Przemoc fizyczna wydaje się tą, którą pozornie najłatwiej zdiagnozować i zauważyć. Prowadzi ona do odczuwania fizycznego bólu, ale także do uszkodzenia ciała lub pogorszenia się stanu zdrowia, a w skrajnych przypadkach – do śmierci. Przemoc fizyczna to jednak nie tylko przysłowiowe bicie, szarpanie czy popychanie, ale także takie działania, jak nieudzielenie pomocy medycznej, która w danej sytuacji jest potrzebna czy konieczna, celowe przedawkowanie leków lub podawanie niewymaganych środków uspokajających, głodzenie lub karmienie przy użyciu siły, zaniedbywanie czynności higienicznych lub pielęgnacyjnych, ograniczanie możliwości skorzystania z łazienki oraz innych pomieszczeń wspólnych, zamykanie samotnie w pokoju albo w domu, pozbawianie snu czy spokoju, niedostosowanie temperatury do aktualnych warunków (np. nieogrzewanie mieszkania), izolowanie, zamykanie, szarpanie, popychanie, poszturchiwanie, uderzanie, bicie, zabieranie pieniędzy, zmuszanie do prac domowych, ośmieszanie, wyzywanie, wytykanie starości i niepełnosprawności fizycznej lub psychicznej, zmuszanie do różnych rzeczy stosując pogróżki, groźby lub szantaż, przemoc seksualna.

Objawami takiej przemocy będą więc nie tylko siniaki, otarcia, rany czy złamania, ale także nagłe chudnięcie, odczuwanie głodu i pragnienia, wysypki, niezachowanie zasad higieny osobistej i związana z tym zmiana wyglądu zewnętrznego, odmienne od wcześniejszego zachowanie.

Przemoc psychiczna nie pozostawia na ciele wyraźnych śladów, jest jednak równie okrutna i z równą siłą winna być karana. Polega ona na działaniach prowadzących do wzbudzenia strachu, pozbawienia poczucia bezpieczeństwa oraz kontroli nad życiem, a także zmniejszenia poczucia własnej wartości. Ta forma przemocy objawiać może się poprzez: krzyk, obrażenie i grożenie, szykany, nieustanną krytykę, wyśmiewanie, poniżanie, upokarzanie, zastraszanie, wymaganie bezwarunkowego posłuszeństwa, ograniczanie możliwości podtrzymywania kontaktów społecznych z rodziną i znajomymi, pozbawienie możliwości podejmowania decyzji lub posiadania własnych tajemnic.

Powyższe działania skutkują najczęściej zmianami w zakresie zachowania i samopoczucia, w tym: depresją, złością, agresją, zmniejszeniem lub zwiększeniem pobudliwości, apatią, wycofaniem, strachem, a nawet przerażeniem.

Przemoc wobec osób starszych to także przemoc ekonomiczna polegająca na finansowym wykorzystywaniu seniora lub ekonomicznym uzależnianiu go od sprawcy. Polegać może ona zarówno na odbieraniu renty/emerytury, jak i na kontrolowaniu wydatków czy wydzielaniu pieniędzy. Przemoc ekonomiczna to także zmuszanie do zaciągania zobowiązań (np. pożyczek), wykonywania darowizn (np. domu, mieszkania), zmiany testamentu. Jeśli podejrzewamy możliwość wystąpienia takich działań, powinniśmy zwracać uwagę na zarówno na brak pieniędzy, jak i na nieracjonalne lub szybkie decyzje o zaciągnięciu pożyczki czy zmianie testamentu.

Osoby starsze mogę także paść ofiarą przemocy seksualnej polegającej na zmuszaniu do podejmowania niechcianych zachowań seksualnych, w tym do współżycia lub jego nieakceptowanych form. Naszą uwagę powinny zwrócić choroby i zakażenia układu rozrodczego lub moczowego, podarte ubrania, dyskomfort podczas chodzenia i siadania, zmiany w zachowaniu.

Ostatnią z wyróżnianych form przemocy, której ofiarami padają seniorzy, jest przemoc instytucjonalna. Obejmuje ona zarówno wszystkie wymienione powyżej rodzaje działań bezprawnych – wtedy, kiedy pojawiają się one w strukturach urzędów, służby zdrowia, domach pomocy społecznej i innych – jak i niedostosowanie systemu oraz zaniechania proceduralne. Najczęściej obserwowane przejawy przemocy instytucjonalnej to: dyskryminacja na rynku pracy i mobbing wynikający z wieku, bagatelizowanie problemów osób starszych oraz niepoważne traktowanie ich skarg, okazywanie zniecierpliwienia wobec wynikających z wieku ograniczeń (np. wolniejszego poruszania), ograniczanie należnej im uwagi i czasu, a także przysłowiowe traktowanie „jak dziecko”.

Przede wszystkim osoby w podeszłym wieku mają ograniczoną mobilność oraz kontakty z innymi osobami. Innym powodem godzenia się z sytuacją jest strach przed tym, że sąd może orzec wobec takich osób umieszczenie w domu opieki.

Zdecydowana większość Polaków (powyżej 90 proc.) nie widzi okoliczności usprawiedliwiających przemoc w rodzinie wobec seniorów.